RECENZJA #66: Zabójca z miasta moreli - Witold Szabłowski

Jakoś w połowie lutego, tuż przed świtem, usłyszałem dziwne odgłosy w moim pokoju. Matula kładła na biurku książkę (o której przypomniała sobie kilka dni wcześniej) zabierając przy okazji pustą butelkę i talerz ze śladami przyschniętego majonezu po jarzynowej sałatce, którą raczyłem się grubo po północy. Wyniósłbym i umył go rano, ale nie mam nic przeciwko wyręczaniu mnie z uciążliwych obowiązków. Do rzeczy jednak - pozycja, którą przyniosła, okazała się prawdziwą perłą. Żałuję, że nie przeczytałem jej przed wyjazdem do Turcji. Kilka nieuczesanych myśli złożyłoby się wtedy w sensowniejszą całość. Nie mam wątpliwości - ten cykl reportaży (z serii o wymownej nazwie Reportaże) powinien przeczytać każdy, kto wybiera się na dłużej do Kraju Świeżego Kebaba. Każde społeczno-kulturowo zagubione Erazmusiątko...

Zabójca z miasta moreli to dwanaście długich, solidnie napisanych reportaży Witolda Szabłowskiego plus kilka krótszych form pełniących rolę wstępu i zakończenia. Przekrój tematów jest naprawdę imponujący: od codziennych nawyków, przez narodowe kompleksy i rytuały, po honorowe zabójstwa, zwyczaje przemytników czy tragiczne historie przymusowych prostytutek z islamskim konserwatyzmem w tle. Z kart książki dowiemy się wiele o obyczajowości i niuansach politycznych Turcji, a także poznamy garść smaczków na temat kontaktów Imperium Osmańskiego i dawnej Rzeczpospolitej. Co chwilę łapałem się za głowę i mówiłem sobie - hej, faktycznie tego też w pewnym stopniu doświadczyłem!

Tytułowy reportaż, którego bohaterem jest kojarzony przez większość Polaków Ali Ağca wyróżnia się świetną równoległą narracją i niekomfortową dla czytelnika neutralnością w przytaczaniu skrajnych opinii. Równie przyjemnie czytało mi się odrobinę spiskowe ustępy na temat Erdoğana, burmistrza Stambułu, wieloletniego premiera, a obecnie prezydenta Republiki. Zostały nam również przybliżone postacie: żony Atatürka, wielkiego architekta Sinana czy poety Nazıma Hikmeta, prawnuka polskiego powstańca Konstantego Borzęckiego. Jednocześnie chciałbym uspokoić potencjalnych czytelników, że siła reportaży tkwi w rozmowach z prostymi mieszkańcami, a nie suchym przytaczaniu łatwo dostępnych danych z przeglądarki. Chcecie na przykład wiedzieć kto szył garnitury Saddamowi? Albo jak powiązać poglądy polityczne z długością wąsów w Wąsatej Republice?

Nie ma co się rozwodzić nad niepodważalnym mistrzostwem pióra autora, sprawiającym że musimy być nieustannie wyczuleni na celowe powtórzenia, poukrywane puenty i całą resztę mrugnięć oka do czytelnika. Co ważne obrazoburczy klimat (pół)orientalnego kraju nie został zbudowany przez nafaszerowanie słowami obcego pochodzenia. Wynotowałem ich raptem dziesięć, przy czym większość z nich znałem. Dowodem na kunszt zbioru niech będzie nagroda Melchior 2007 w kategorii Inspiracja Roku i wyróżnienie Amnesty International. Gorąco polecam, mocny kandydat do mojej prywatnej książki roku.

Dane techniczne:

Autor: Witold Szabłowski

Oprawa: miękka

Wydawnictwo: Czarne

Liczba stron: 208

ISBN: 978-83-7536-210-7

Cena detaliczna: 33 złote

ERASMUS LIFE #21

Mersin, przystań

Szczecin? Tak!? Nie! Mersin!

Krótki pościk. Warto nadmienić, że na jeden dzień wpadliśmy z Alim do Mersin. Cały dzień padało, nie znaliśmy miasta tak dobrze jak Tarsus, więc nasza podróż okazała się mało owocna, aczkolwiek co nie co udało się zobaczyć i sfotografować. Zresztą nie oczekujmy zbyt wiele! Mersin znane jest głównie jako miasto przemysłowo-portowe. Liczba mieszkańców mniej więcej taka jak w Poznaniu (tylko studentów dużo mniej). Rok temu odbywał się tutaj dość duży, międzynarodowy event - XVII Igrzyska Śródziemnomorskie. 24 ekipy, 28 konkurencji. W wielu miejscach wciąż widnieje sympatyczne, żółwie logo tej sportowej imprezy.

Kościół św. Antoniego w Mersin

O proszę! Złapaliśmy Muzułmanina w kościółku!

Najciekawszym punktem naszej wycieczki okazał się kościół św. Antoniego z Padwy. W poniedziałku przybytek jest zamknięty. Zresztą dostanie się do środka kościoła w Turcji nigdy nie jest sprawą prostą. Powód jest oczywisty - dominacja Islamu, co budzi w niektórych (najczęściej tych w ogóle niezwiązanych z religią osób) agresję. Spotkaliśmy jednego sędziwego parafianina, który akurat opuszczał plebanię i tak od słowa do słowa, okazało się, że wikarym jest... polski kapucyn. Po znajomości otworzył dla nas świątynię, opowiedział trochę o wspólnocie i swojej działalności. Malutka parafia liczy niewiele ponad 300 wiernych. Mocno angażuje się w pomoc licznie napływającym Syryjczykom. Ojciec Piotr rezyduje tu od dwóch i pół roku, wcześniej był na parafii w Izmirze. Mówi biegle po angielsku i turecku. Nosi okulary, jest dość młody, szczupły i energiczny. Pierwszy ksiądz, z którym rozmawiał Ali. I był trochę zawiedziony, gdyż dyskusja zeszła na niewłaściwe tory i pojawił się wątek prześladowań jednych przez drugich. Takie typowe, nic nie wnoszące, kto kogo skąd wypędził, skwitowane stwierdzeniem poczytaj więcej historii. Wiadomo, każda strona w przeszłości popełniała większe lub mniejsze błędy i ma swoje racje, ale rozdrapywanie tego już na początku rozmowy może delikatnie zniechęcić do dalszego dialogu. W głowie mojego tureckiego przyjaciela nie mogło się też pomieścić to, że nie zostaliśmy zaproszeni na herbatę. Cóż, może to był jeden z tych pracowitszych dni.

Królowo Korony Polskiej, módl się za nami

Piękna okazała się historia dużego wota dziękczynnego umieszczonego tuż nad wejściem. Zostało ono ufundowane przez żołnierzy i uchodźców różnych narodowości, którzy chcieli uciec daleko od okrucieństw i prześladowań związanych z II Wojną Światową. Część z nich przebywała tam przez dłuższy okres, aby później wsiąść na statek do Palestyny, na Cypr czy dalej na wschód. Mocno polski akcent.

Radisson Blu - skyscraper rodem z Mersin

Lokalny specjał - tantuni. Coś bardzo zbliżonego do durum, ale z innym
rodzajem mięsa. O więcej proszę mnie w tej materii nie pytać...

Niby zwyczajna fontanna do ablucji.
Wszędzie można znaleźć małe dzieło sztuki!

W centrum miasta znalazłem piękny prezent, żeby uhonorować należycie rodzinę, z którą spędziłem cudowny tydzień w Tarsus. Były to dwie gustowne, srebrne tace ze złoconymi uchwytami, ozdobione delikatnym motywem kwiatowym. W pełni na to zasłużyli. Tegoż samego wieczoru, po wręczeniu podarunku otrzymałem w zamian damską chustę (şal) i pomadę do podkreślenia oczu z Arabii Saudyjskiej (sürme). Co za skarby ja przewożę w tym swoim bagażu, głowa mała!

W wolnym tłumaczeniu: Mieszkańcy Mersin umieją zadbać o Mersin...
Czasami myślę, że każde słowa Atatürka zostały gdzieś wykorzystane jako
niezwykle wartościowy cytat #PauloCoelho

Galeria handlowa Forum. Prawda że ciekawe wejście?

PS: Tak sobie wszystko zanalizowałem i myślę, że zamkniemy cykl Erasmus Life w 24 lub 25 postach (w zależności od tego, czy uda mi się odwiedzić Ephesus i Selҫuk, co poza sezonem nastręcza więcej trudności i bardziej odchudza portfel, dlatego się waham). Pozostały więc epizody z Adany, Izmiru i jakieś małe, pełne patosu podsumowanko. Spokojna głowa, niedługo skończy się ten cały SPAM! A szkoda. Cholernie szkoda.

Pora wracać, sułtan z Tarsus się niepokoi ;))

ERASMUS LIFE #20

Rodzina Aliego. Od lewej: siostry Leyla i Ayşe, mama Sabiha, szwagierka Rabia,
siostrzenica Meryem, brat Zeki, dolny rząd: Yahya (mąż Rabii) i głowa rodziny
Mehmet, nazywany królem lub sułtanem tego domostwa!

Pierwsza kolacja - Lahmacun (placek z mięsem i warzywami) z zieleniną
obficie skrapianą cytryną, zagryzany czerwoną cebulą. Plus dzbaneczek
Ayranu. Każdy posiłek jest serwowany na podłodze, na specjalnej
chuście, którą nazywamy Sofra

Tarsus. Tyle rzeczy do opisania, tyle zaobserwowanych zachowań i różnic kulturowych w domu mojego przyjaciela, że nie wiem na czym powinienem skupić uwagę. Inny świat, jak u Gombrowicza. Począwszy od stylu życia, przez umeblowania domu, smak i sposób przyrządzania potraw, na zachowaniach intymnych i zabawie z dziećmi kończąc. Spędziłem tam zaledwie siedem dni, ale mogę śmiało powiedzieć, że poznałem to niespełna 300 tysięczne miasto zdecydowanie lepiej niż Istanbul. Kto by się spodziewał, że stolica dawnej Cylicji stanie się miejscem, które będę wspominał najcieplej. Wszystko dzięki mojemu przewodnikowi (Aliemu) i jego szlachetnej rodzinie o silnych korzeniach arabskich.

Ulu Camii obok którego znajduje się historyczny
Kırkkaşık Pazar. Pięknie wyszło z tą różą!

Dobrze zachowany fragment rzymskiej drogi
- jedna z największych atrakcji Tarsus

Kościół św. Pawła

...i wewnątrz. Na uwagę zasługuje fresk z Chrystusem w
centrum i czterema ewangelistami w rogach.

Studia z której czerpał św. Paweł, zaraz przy ruinach jego
domostwa. Obok znajduje się kilka ponad stuletnich domów

Ruiny rzymskiej łaźni

Statek-bohater, który brał udział w morskiej bitwie pod Çanakkale.

Dzięki jego morskim minom Alianci nie zdołali rozerwać tureckiej linii obrony.

Atatürk z oficerami

Bum!

Wpis ten będzie składał się głównie ze zdjęć. Masy przeróżnych zdjęć. Nie chcę się zbytnio rozwodzić nad każdym szczegółem, poza tym o wiele łatwiej opisywać pewne interesujące detale za pomocą metody bardziej tradycyjnej, mianowicie konwersacji. Dochodzi też aspekt nienaruszania miru rodzinnego, na co jestem szczególnie uwrażliwiony. Pewne rzeczy winny zostać w familii, nie chcę wyjść na szpiega-plotkarza. Ostatnia składowa formy dzisiejszej notki to czas. Nie mam zamiaru odkładać wrzucania postów na później, bo nigdy tego nie zrobię. Nie lubię odgrzewać starych kotletów, tracić energii na mozolne przypominanie sobie nazw i emocji, które towarzyszyły mi w danych sytuacjach. Dlatego siedzę teraz po nocy i stukam w klawiaturę, mimo uciążliwego bólu głowy, który towarzyszy mi od samego rana. Sytuacji nie poprawił katar (tur. nezle, pamiętam bo musiałem wiele razy usprawiedliwiać przerwy w posiłkach, żeby uciec w ustronne miejsce i porządnie wysmarkać nos) i zmiana ciśnień na pokładzie samolotu. Myślałem, że moja głowa eksploduje... Oby tylko nie było to nic poważnego. Rożne rzeczy się piło (ponoć woda z publicznej fontanny jest krystalicznie czysta...) i jadło. Może to Bąbliwica albo zapalenie opon mózgowych? Pieprzony biol-chem. Nie, nie, po prostu panikuję.

Miseczka z karmelowym czymś to tahin helva - słodki przysmak do chleba,
chałwa w płynie; turecka Nutella

Lokal Oscar. dzięki Mevlütowi (przyjaciel Aliego) posiłki
spożywaliśmy tam za darmo

Popiersie matki Atatürka.
Nie ma kobiety jak matka, nie ma kraju jak Ojczyzna

Eski Hamam. Zabawne, że moja przepaska jest schludniej zawiązana niż ta
rodowitego Turka. Podczas pobytu miałem przyjemność doświadczyć
Keselemek - masażu rękawicą w celu ujędrnienia skóry i usunięcia zbędnego
naskórka

Şehmeran - Królowa Węży. Poszperajcie, ciekawa legenda

Pociąg, którym podróżował... kto? Atatürk!
Czasami kult jego osoby zakrawa o lekką przesadę

Humus- potrawka z ciecierzycy, pasty sezamowej i mięsa zagryzana
korniszonami. Danie to pochodzi ponoć z Libanu.

Stadionik lokalnej drużyny. Nigdy nie przypuszczałem ile drzwi może
otworzyć bycie Europejczykiem!

Nielegalna wspinaczka po skałkach przy wodospadzie na rzece Cydnus.
Mina uśmiechnięta, ale nigdy więcej po śliskich kamieniach na gładkiej
podeszwie, w asyście wywierającego presję psa.

Zabawne wspomnienie. Pierwszego dnia, kiedy jeszcze nie znałem za bardzo sąsiedztwa wsiedliśmy na skuter i pojechaliśmy kupić chleb. Na szerokiej drodze pełno krzykliwych dzieci, niskie domy, szopy z blaszanymi dachami, gdzieniegdzie jakieś ruiny, opony czy biegające kury. Niczym w telewizyjnych relacjach z Iraku. Nic tylko wypatrywać Amerykanów i nasłuchiwać odgłosów wystrzału z karabinów. Ale droga powrotna to jeszcze ciekawsze przeżycia. Nie ma nic bardziej inspirującego niż trzymać dwa parzące bochenki pieczywa owinięte w cienki, biały papier i pędzić przez ten abstrakcyjny świat z wiatrem we włosach.

Na skuterze przez 'Irak'

Widok z balkonu moich gospodarzy

Siedem minut i na naszych oczach rośnie świeżutki, kruchy chlebek.
Wszystko za pół liry - niemożliwe w Istanbule...

Zawsze chętnie pozująca dzieciarnia. Młodzieńcy zmierzali do kafejki
internetowej, w której jest zawsze tłoczno. Tak, tak - kafejki internetowe,
wypożyczalnie płyt, pucybuci - to wszystko całkiem nieźle prosperuje

Jaskinia Siedmiu Śpiących

Nie mogę narzekać na gościnność i umiejętności kulinarne moich gospodarzy.
Tutaj mamy tavuk (po prostu kurczak...), sałatkę, ostrą zupo-przystawkę i coś
specjalnego: cieniutki chleb, który z powodzeniem zastępuje sztućce

Chyba czasami będzie mi brakować bycia obcokrajowcem. W Tarsus każdy traktował mnie jak najbardziej interesującą osobę, z którą miał okazję porozmawiać. Wpadliśmy do liceum Aliego, pograliśmy z chłopakami w kosza (o Boże...) i siatkówkę (o tak!). Po kilku minutach cały plac wiedział, że jest tu ktoś z Polonya. Masa idiotycznych pytań i tureckiego bełkotu, którego nie rozumiałem, ale spora część uczniów okazała się bardziej dojrzała. Szczególnie miło wspominam Seyita i Aslı, z którymi spędziliśmy cały dzień. Nie powiem, przyjemnie pozuje się do zdjęć ze zgrabnymi licealistkami o anielsko pachnących włosach. Nie zdziwicie się, gdy znajdziecie mnie na Instagramach, Twitterach czy innych takich. Zdjęcia były pstrykane wszędzie - u fryzjera, na ulicy, przy zabytkach. Sporadycznie wpadały darmowe posiłki i zimne napoje od sklepikarzy. Sława Lewandowskiego wyprzedza wszystkich Polaków. Ja ponoć przypominam Marco Reusa...

Zdarzały się godziny na krótki rękawek. Sorry, taki mamy klimat! ;]

Muzeum Archeologiczne. Z Seitem i Aslı

Brama Kleopatry. Przechodził pod nią min.: Cyceron, Marek Antoniusz...

Atom - specjał z Tarsus. Sok wieloowocowy podawany wraz
z owocami polanymi czekoladą i posypanymi wiórkami kokosa :O

Ja zamiast Şalgam (napój z rzepy) zdecydowanie wolę Lemoniadę.
Po prawej profanacja - miotła w barwach Fenerbahҫe!!!

Z Yusufem (kolejnym znajomkiem Aliego). Jedno z większych życiowych
wyzwań językowych podczas naszej długiej rozmowy po turecku...

PS: Dostałem komplet ocenek! Sześć razy AA! Hell yeah! Szczerze mówiąc to było stosunkowo łatwe, Fatih University to całkiem dobre miejsce do erasmusowania! Nic tylko zwiedzać Paulina ;>

PS2: Więcej arcyciekawych zdjęć i ciekawostek tylko w real priv... Ostatecznie strasznie okroiłem materiał. Zdecydowałem się nie pokazywać zbyt wielu posiłków i byłem zmuszony pominąć kilka istotnych miejsc (np.: malowniczą oczyszczalnie ścieków czy Osmański Park). Nie dajcie sobie wmówić, że Tarsus to nudna mieścina!!!

Centrum dowodzenia AK Party. Zbliżają się lokalne wybory,
Tarsus był zaklejony plakatami liderów wszystkich opcji.

Künefe - słodki placek nadziewany gorącym serem,
posypany orzechami pistacji. Wyśmienity z lodami!

Tureckie wesele w sąsiedztwie. Monotonne grupowe tańce,
bazujące na uginaniu kolan i potrząsaniu ramionami. Wszystko
odbywa się przed domem, niezależnie od pogody.

Cezerye - miód, orzechy, kokos - najlepsze połączenie
EVER! Tego wieczoru oszalały... cukrografy?